Crypto, Game cho người mới bắt đầu.

Xin chào anh chị em, lại là tôi đây Luce Wayne.

Sau một thời gian dài tập trung tâm huyết cho cuốn sách, tôi đã định không viết bài trên medium để dành toàn lực cho cuốn sách đó.

Tuy nhiên thị trường tiền điện tử đang rất nóng bỏng và đã có rất nhiều người tham gia cuộc chơi. Với tốc độ của tăng trưởng lũy thừa, thì đây là điều tôi đã dự đoán trước từ lâu, khi mọi thứ bùng nổ thì bạn sẽ không kịp nhận ra vì chúng rất nhanh. Số lượng người mới tham gia vào thị trường đang gia tăng chóng mặt, và rất nhiều bạn mới inbox tôi trên twitter và telegram để hỏi về việc đầu tư nên tôi không thể không viết bài này. Vì tham gia bất kỳ cuộc chơi nào, hiểu game và hiểu cuộc chơi là vô cùng quan trọng.

Và bài viết này hy vọng sẽ giúp ích cho những người mới tham gia thị trường, mọi thứ tôi chia sẻ cho mọi người đều là những kinh nghiệm xương máu của chính tôi và của cả những pro đã đi trước.

RỦI RO VÀ ĐẶT CƯỢC

Tôi cho rằng đây là điều mà rất nhiều người trong số chúng ta không muốn nghe hoặc không muốn chấp nhận. Vì sao?

Vì từ nhỏ chúng ta đã được sống trong vòng tay bao bọc yêu thương của gia đình, họ luôn bảo vệ che chở cho chúng ta tránh xa những điều không có lợi cho con cái của mình, chỉ cần bạn đến gần một thứ gì đó nguy hiểm là ngay lập tức ba mẹ sẽ chạy đến và ngăn cản bạn đến gần thứ đó, chưa kể những câu chuyện hay những bài học về sự nguy hiểm hay rủi ro được cha mẹ nhồi nhét vào đầu đứa trẻ, và ngay cả nền giáo dục cũng hướng những đứa trẻ đi vào trong chiếc vòng của sự an toàn. Tất cả đều với mục đích bảo vệ con trẻ thế hệ tương lai con cháu chúng ta.

Do vậy khi lớn lên trưởng thành chúng ta luôn có xu hướng chọn những con đường an toàn, những công việc an toàn cho bản thân. Hầu hết chúng ta đều e ngại điều gì đó mang tính chất có thể đem lại sự bất lợi hay mất mát cho bản thân.

Tuy nhiên chúng ta không hiểu rằng rủi ro tồn tại song hành từ ngay khi chúng ta bước vào cuộc đời này, bạn có chắc rằng mình sẽ sống đến cuối cùng cuộc đời mà không gặp bất kỳ rủi ro hay tai nạn gì đó, hay việc bạn được sinh ra tại một quốc gia không có chiến tranh hay nạn đói cũng là một sự may mắn hay phần thưởng của ông trời dành cho bạn, so với những người sinh ta những quốc gia như Trung Đông, hay tại Châu Phi nơi có nạn đói.

Hiểu về rủi ro rất quan trọng, đặc biệt là trong đầu tư kinh doanh. Tuy nhiên rất nhiều người tham gia thị trường đều làm lơ hoặc bỏ qua, thậm trí không chấp nhận điều này.

Khi tham gia bất kỳ thị trường nào, rủi ro luôn hiện hữu và song hành cùng với nó. Bạn không thể tham gia mà sự an toàn là tuyệt đối 100%.

Đối với thị trường crypto thì rủi ro lớn nhất của nó chính là sự thiếu hiểu biết của người mới tham gia thị trường. Điều này dẫn đến việc họ bị mất tiền vì sự biến động mạnh của thị trường, vì lừa đảo, vì hacker, vì thiếu kiên nhẫn, vì sợ hãi, tham lam…

Tuy nhiên không vì chữ rủi ro này mà chúng ta không tham gia cuộc chơi. Vì đi kèm với rủi ro luôn là chữ Phần thưởng. Nếu bạn quá sợ hãi về rủi ro, sẽ khiến bạn mất đi cơ hội lớn.

Bạn phải chấp nhận rủi ro (take risk) thì mới có được phần thưởng (reward). Đó chính là đặt cược.

Mọi thứ đều là đặt cược, cược sai mất tiền đó là rủi ro, cược đúng ăn tiền đó là phần thưởng. Và đã gọi là đặt cược thì không có gì là chắc chắn, vì nếu chắc chắn sẽ chỉ toàn là phần thưởng mà không có rủi ro.

Tuy nhiên tôi thích đặt cược vào những thứ không chắc chắn nhưng phải hợp lý.

Tại sao lại không chắc chắn, vì nếu chắc chắn thì đến lượt bạn đã quá muộn hoặc không còn gì nhiều hay phần thường là bé đi rồi. Khi 10 người mà chưa đến 0.5 người biết thì đó là cơ hội. Tôi nhớ rằng crypto những năm trước đây rất ít người biết đến thậm chí cho rằng đó làm nhảm nhí vớ vẩn, đó là một sự chưa chắc chắn lớn, người ta chưa chắc nó có thể trở thành một cái gì đó to lớn hay mang lại hiệu quả hay không. Đó là lúc tôi cân nhắc đến việc đặt cược.

Tại sao phải hợp lý, tất nhiên bạn sẽ không thể bỏ tiền vào một thứ nhảm nhỉ vô nghĩa và không hợp lý rồi, VD như bỏ tiền vào một dự án đa cấp hay một start up buôn bán ma túy, đó mà một dự án không chắc chắn nhưng lại không hợp lý chút nào. Do vậy sau khi tìm hiểu về crypto, tôi thấy được tương lai và tiềm năng lớn của chúng, một sự hợp lý không thể phủ nhận + thêm việc rất ít người biết đến thì đó chính là thời điểm bỏ tiền ra để đặt cược cho cuộc chơi lớn!

Vậy làm sao người mới tham gia thị trường?

1. Đầu tư crypto với số tiền vừa phải sẵn sàng chấp nhận mất

Nếu các bạn đã đọc các bài viết của tôi trên Medium sẽ nhận ra ngay lời khuyên của tôi đối với các bạn về tính bất cân xứng đó là:

Chấp nhận rủi ro với số tiền nhỏ và chờ đợi để có được phần thưởng lớn.

Vì tăng trưởng lũy thừa có thể biến số tiền nhỏ của các bạn thành rất lớn, hãy nhìn vào các bài học, chỉ cần bạn bỏ ra vài trăm USD vào những năm 2014–2015 để đầu tư vào BTC hay ETH là hiện tại bạn đã có tài khoản lên tới chục nghìn hay trăm nghìn USD, hãy đọc kỹ ba serie của “tăng trưởng lũy thừa” mà tôi đã trình bày bạn sẽ hiểu chi tiết hơn. Chúng ta đang trong kỷ nguyên kết nối ở mức độ toàn cầu, với công nghệ và nền tảng sẵn có, công thêm thời đại easy money tức là tiền được chính phủ in ra là dễ dàng và vô hạn thì up — side cho khoản đầu tư vào thị trường crypto vẫn là rất lớn.

Đó chính là tính bất cân xứng mà chúng ta có thể áp dụng được trong cuộc chơi của thị trường crypto.

Vấn đề với những người mới tham gia thị trường, họ nghĩ rằng việc đầu tư phải cần một số vốn lớn là một quan điểm sai lầm trong thị trường crypto. Điều này dẫn đến việc họ không dám đầu tư, và nếu họ có tham gia thì cũng sẽ hình thành nên nỗi sợ hãi rất lớn khi số tiền của họ bỏ vào là rất lớn. Vì thị trường Crypto với vốn hóa nhỏ nên biên độ giao động trong ngày theo giờ của các token hay coin sẽ rất lớn. Bạn mới tham gia thị trường chắc chắn sẽ không thể quen với việc bỏ vào đó 1 tỷ để rồi sáng hôm sau bạn chỉ còn có 800tr hoặc thậm trí 500tr.

Khi bạn đầu tư số tiền vừa phải vào thị trường với tâm lý sẵn sàng mất, thì việc sụt giảm vài chục % thậm chí chia 2–3 sẽ không khiến bán sợ hãi để rồi bán tháo mọi thứ cắt lỗ. Việc chia năm xẻ bảy tài khoản là điều quá đỗi bình thường với những người lâu năm trong thị trường, khi họ đã nếm trải và bị thị trường vật cho lên bờ xuống ruộng. Với người mới tôi tin rằng tâm lý của họ sẽ khó vững vàng trường những cây nến đỏ lòm dìm hàng trong vài tuần liên tiếp. Tôi không nghĩ rằng người mới bỏ vào 1 tỷ hay vài trăm triệu có thể chịu đựng được điều này.

Thêm vào đó, việc bạn bỏ số tiền lớn vào thị trường sẽ khiến bạn rất dễ ăn non hoặc ăn xổi, tôi thấy rất nhiều người bỏ vốn lớn vào thị trường với tâm lý đánh nhanh thắng nhanh ăn vài chục % rồi rời khỏi thị trường. Điều này sẽ khiến họ mất đi cơ hội có được chiến thắng lớn kéo dài. Cá nhân tôi xác định vào thị trường tiềm năng này, tôi không muốn ăn vài chục % hay thậm chí x2–3. Chiến thắng cực lớn luôn là điều mà tôi mong muốn.

Tài khoản bạn lớn thì sức chịu đựng của bạn cũng phải tương đương!

Sức chịu đựng của việc gồng lỗ và sức chịu đừng của việc gồng lãi. Càng lớn điều này càng khó với hầu hết.

2. Tìm hiểu kỹ kiến thức và thông tin

Điều này tương đối khó với những người mới, khi thông tin là ngập tràn và vô số kể các group và hội nhóm… bạn dễ bị lạc trôi và không biết đâu mà lần trước những ma trận thông tin này.

Nhưng nếu không khó thông tin chính xác bạn rủi ro của bạn sẽ rất lớn. Việc có kiến thức về những dự án mà bạn đầu tư sẽ giúp bạn có niềm tin vững chắc hơn, tránh được việc bán tháo khi thị trường sml.

Sau đây tôi sẽ liệt kê giúp các bạn những bài viết thuộc về nền tảng cơ bản để giúp bạn có thể hình dung ra bức tranh tổng quát. Trong bất kỳ một lĩnh vực nào, hiểu tổng quát là vô cùng quan trọng, từ đó bạn mới dễ dàng đi sâu vào chi tiết.

Tại sao mọi người lại bỏ lỡ phát minh quan trọng nhất 500 năm qua

Thanh niên ăn rau muống bàn chiện giải cứu thế giới — Sự thật về đồng USD.

Market Networks — Phần chìm của tảng băng Crypto!

Đây là những dàng bài viết không phải kiểu cho bạn đọc lấy thông tin dạng đại trà trên các diễn đàn, mà nó là bức tranh tổng quát giúp các bạn hình dung và hiểu được tại sao loài người đang tiến tới một sự thay đổi lớn về hệ thống tài chính tiền tệ lẫn tư duy. Chứ không phải là cuộc chơi của việc bạn tham gia thị trường để ăn xổi và ăn nhanh một số tiền rồi thoát ra. Tôi được inbox bởi rất nhiều người nói rằng “Liệu em vào đến cuối tháng 6, hay cuối năm có ổn không anh?, Anh nghĩ con này trong tháng liệu có x2–3 được không?, Em vào con này 200tr liệu cuối năm có mua con được con oto…bla bla”

Rất nhiều người bước chân vào thị trường với tâm lý ăn ngắn và tầm nhìn hạn hẹp này. Các bạn nên có một cái nhìn xa hơn nữa, tầm nhìn vài năm thậm chí thập kỷ. Hãy đọc kỹ các bài viết bên trên tôi hy vọng sẽ giúp các bạn có được tầm nhìn này. Vì đó không chỉ đơn thuần là đầu tư kiếm lợi nhuận mà nó còn là một tảng băng chìm ẩn sâu bên dưới đó.

“Nếu bạn không hiểu về tiền điện tử và từ chối học hỏi, thế kỷ tiếp theo sẽ rất khó khăn đối với bạn.” — Zhu Su

Bước tiếp theo sau khi hiểu tổng quát về bức tranh lớn, bạn sẽ đi sâu vào chi tiết tìm hiểu các dự án.

Cách tốt nhất giúp bạn đánh giá một dự án tốt:

• Tính phi tập trung của dự án, và tầm nhìn của dự án, khi bạn hiểu bức tranh lớn thì tầm nhìn của các dự án có thể sẽ match với tầm nhìn của bạn khi đã hiểu (sẽ có các bài viết đánh giá tiếng việt. hay tiếng anh)
• Đội ngũ phát triển, và cộng đồng: Nên tìm hiểu xem team có những ai, họ là người như nào, sự hoạt động của họ với dự án ra sao, update và phát triển dự án như nào
• Lượng Network và User: Nếu bạn muốn đi đường dài, thì network mạng lưới và user người dùng là vô cùng quan trọng, hãy nhìn vào Bitcoin và ETH hay LINK bạn sẽ thấy một mạng lưới các nhà phát triền và lượng người dùng vô cùng lớn, khi càng lớn nó càng khó đánh sập, dự án đó càng mạnh và có tiềm năng mở rộng lũy thừa hơn nữa. Từ đó nó giúp bạn tránh xa các dự án bánh vẽ hay lừa đảo khi họ không hề có lượng người dùng nay network là rất ít.

3. Hold to Die — DOnt trade. Nắm giữ thật lâu và không trade.

Đơn giản là sau khi bạn hiểu tổng quát và và chi tiết các dự án, thì bạn nên take risk với số tiền chấp nhận được, cân đối với tổng tài sản bạn đang có.

Nếu tài sản bạn lớn có thể cân nhắc 20–30% danh mục đầu tư vào thị trường. VD có 1 tỷ thì có thể bỏ 200–300tr vào thị trường.

Nếu tài sản của bạn bé, thì 70–80% hoặc all in vào thị trường cũng không vấn đề gì. VD bạn có 20–30tr thì nên all con mẹ nó in chứ chần chừ gì nữa.

Và khi mua coin cũng nên phân bổ vốn hợp lý như mua những đồng coin giá trị và an toàn, tránh all in vào những shitcoin hay những coin rác vô giá trị. Port của bạn nên có một trong ít nhất 3 coin sau: BTC ETH LINK.
Còn các coin khác chỉ nên phân bổ ít vốn vào đó.

Đó là ý kiến cá nhân tôi, còn sẽ tùy thuộc vào mức độ cân đối cá nhân của các bạn.

Tuyệt đôi không nên vay nợ lớn, cắm nhà cắm cửa, vợ con để tham gia thị trường. Please Dont do this.
Hãy chơi với số tiền nhàn rỗi của chính mình. Đừng để người khác liên lụy tới bạn.

Sau khi mua bạn nên rút các đồng coin có giá trị về ví lạnh, tránh việc để trên sàn, sẽ khiến bạn táy máy, nghe lời người này người kia để rồi mua mua bán bán …khi bạn không có kỹ năng quản lý, tài khoản của bạn sẽ bị bào mòn dần về con số 0.

Hold to die là điều đơn giản nhưng khó làm nhất, đó là khi bạn mua xong và không làm gì nữa, đơn giản là vứt con mẹ nó đấy và chờ đợi, tuy nhiên tâm lý tham lam và sợ hãi sẽ khiến các bạn đứng ngồi không yên, nó bắt bạn phải làm cái gì đó mới thỏa lòng, tham gia các gruop thấy người này làm cái này cái nọ, tâm lý cũng không chịu được cùng phải làm theo mới an tâm.

Tin tôi đi, rút hết về vì, just relax và chờ đợi. Đừng nghĩ rằng bạn có thể dễ dàng trade để bán giá cao mua lại giá thấp tôi ưu hóa. Điều này đã được tôi giải thích qua trên tweeter:

“Tại sao với bitcoin hay crypto tôi không chơi trò mua cao bán thấp gia tăng số lượng trong bull run!

1/ tất nhiên rồi: Hạn chế bán ra mua lại để tránh đánh mất vị thế đẹp từ đầu.
VD bạn mua LINK từ giá 1USD và hold nó đến tận giờ là vị thế vô cùng đẹp, điều này hớn gấp nhiều lần so với việc mua 4 lên 8 bán, rồi lại mua lại ở 10 lên 14 bán.

2/ Khi bạn quan sát chart và nhìn vào những gì đã diễn ra (lịch sử) bạn rất dễ mắc lừa để nghĩ rằng mọi thứ thật đơn giản (bán điểm này, mua điểm này thật easy…) tương lai cũng có thể xảy ra như vậy. Rất tiếc nó không như bạn nghĩ! Việc dự đoán hướng đi của thị trường trong ngắn hạn là điều vô cùng khó, không tin bạn có thể thử. Nhìn quá khứ bao giờ cũng dễ hơn nhìn tương lai. Hãy nhớ điều này!

3/ Bán ra mua lại là game của bốc thăm trúng thưởng. Ko ai có thể đoán trúng được chính xác nhiều lần, nên khi bạn bán ra, khi thị trường không như bạn kỳ vọng, bạn sẽ bào mòn tài khoản của mình qua những lần sai. Bạn không thể đoán trúng được hết các lần bạn mua bán. Đặc biệt là khi bạn bán toàn bộ mọi thứ.

4/ 30–40% là một cái bẫy lòng tham. Hầu hết đều không muốn bán phần nhỏ, mà bán toàn bộ để 30–40% là một cái ăn lớn với họ.

5/ Chạy theo coin này pumb, coin kia pumb dễ làm bạn loạn, và không phải coin nào cũng pump như bạn nghĩ cũng sẽ khiến tài khoản của bạn bị ăn mòn. Có một sự kỳ lạ đó là bất cứ khi nào bạn bán coin mình hold để chạy theo coin pum thì nó giảm và coin bạn đã bán tăng.

6/ Học tính kiên nhẫn chờ đợi please! Ngồi yên không làm gì chỉ số ít làm được, hầu hết đều loanh quanh luẩn quẩn tâm trí vướng bận muốn làm cái gì đấy, muốn bán ra, muốn mua vào… mới chịu được.

7/ Again! Doing nothing is the hardest thing to do!

Cuối cùng người mới tham gia tuyệt đối không nên sài bất kỳ một hình thức nào khác như margin, đòn bẩy, future (hợp đồng tương lại)… trên sàn khi chưa có kiến thức về quản lý vốn.

Với kinh nghiệm bản thân tôi, việc mua coin và nẵm giữ nó trong vài năm đã làm số vốn cho đồng coin hay token đó nhân lên rất nhiều lần 20x, 30x…, so với việc trade ăn vài chục % hoặc ăn x2-x3. Đó mới là đầu tư giá trị dài hạn theo đúng nghĩa. Thực tế những người thân quen hay bạn của tôi đều đầu tư với số tiền vừa phải và biến nó thành số tiền lớn cho đến thời điểm hiện tại chỉ đơn giản bằng việc hold chờ đợi không làm gì.

Naval trong một postcad mới đây có nói về sự khác biệt giữa trader và investor như sau:

“…Traders thường mua mua, bán bán, “tối ưu” portfolio và cố timing. Tôi không nghĩ đó là cách kiếm tiền tốt, nó biến bạn thành con bạc và chủ sàn thành nhà cái. Well, traders có lẽ sẽ có lợi thế phân tích kỹ thuật hơn số đông nhưng theo kinh nghiệm cá nhân tôi, những người kiếm nhiều tiền từ trading thường hay bô bô cái miệng khi họ ăn lớn và sẽ mất tích khi họ làm mất tiền. Tôi không phải traders vì tôi chính là investor. Tôi mua và hold coin vì tôi có niềm tin vào projects và founders. Tôi sẽ bán khi tôi không còn niềm tin nữa…”.

Hay như Duy Huỳnh, một đàn anh trong crypto với tài sản triệu USD khi anh mua nắm giữ ETH từ rất sớm 2014 có chia sẻ:

“Không cần nói dông dài , nếu bạn có tầm nhìn tin tưởng vào sự phát triển của một doanh nghiệp hay một project nào đó thì hãy mua cổ phiếu của doanh nghiệp đó hay coin của project đó . Dù thị trường có hỗn loạn trồi sụt bất thình lình như thế nào thì nếu doanh nghiệp ăn nên làm ra thì chắc chắn cổ phiếu hay đồng coin của họ sẽ lên giá.

Còn trade đi trade lại là thuần túy đánh bạc , thị trường là sòng bạc lớn , người trade là con bạc và người phát hành coin + những người giữ nhiều coin trong thời gian dài là nhà cái . Nhà cái luôn luôn thắng tiền về lâu về dài và các con bạc luôn chăm chỉ “đóng học phí” đến lúc không còn gì để đem ra đánh cược nữa .”

Một lưu ý hết sức quan trọng nữa đó là khi bạn đã tham gia thị trường bằng việc mua coin ở một mức giá nào đó, điều đó không nhất thiết là ngay sau khi bạn mua xong giá sẽ tăng liên tiếp mà có thể giảm ngay lập tức kể cả thị trường lúc này là uptrend. Hãy bình tĩnh làm quen với điều này và kiên nhẫn đợi cho đến khi giá tăng chở lại. Khi giá đã tăng lên gấp nhiều lần thì hạn chế mua vào thêm để giảm thiểu rủi ro.

3. Đòn Bẩy tâm lý, ảo tưởng về thời gian và sự kiên nhẫn.

Nhắc đến đòn bẩy người ta hay nghĩ đến đòn bẩy tài chính, bạn có một số tiền bé, người ta sẽ cho bạn vay thêm gấp nhiều lần số tiền nhỏ đó của bạn để đặt cược. Sự dụng đòn bẩy Margin là điều tôi không khuyến khích, ý tôi không muốn nói rằng nó nguy hiểm, mà nó thực sự nguy hiểm khi bạn là người mới không có chuyên môn và kiến thức về quản trị vốn và lệnh.

Một dạng đòn bẩy nữa tôi muốn nhắc đến đó là đòn bẩy về tâm lý, đó không nhất thiết là về tài chính.

Nếu như bạn tham gia thị trường với số tiền nhàn rỗi dư giả của mình, gia đình bạn yên ấm, không nợ nần, không vướng mắc, và bạn có một công việc ổn định, đem lại thu nhập tốt… thì bạn nên tận dụng những điều này làm đòn bẩy cho tâm lý của bạn. Đây là những hỗ trợ rất lớn cho tâm lý trong cuộc chơi, vì bạn sẽ ít lo nghĩ hay gánh vác thêm những áp lực về tâm lý từ phía bên ngoài. Có một sự hậu thuẫn hay vững chắc sẽ khiến cho bạn dễ dàng vượt qua nỗi sợ hãi khi thị trường giảm hay đỏ lửa.

VD một người với việc gia đình đang nợ hay làm ăn thua lỗ phá sản, họ tham gia cuộc chơi với tâm lý kiếm lại, hay gỡ gạc để trả nợ. Sẽ rất khó cho họ khi phải gồng gánh thêm các áp lực. Thị trường Crypto rất đáng sợ, thị trường có thể bị dìm hàng giảm giá hàng tuần, hàng tháng trời, giá down rất mạnh hàng chục % thậm chí chia 3, chia 4… Nó có thể dìm chết người mới, khiến cho họ không thể chịu đựng được cắt lỗ rời bỏ thị trường và không bao giờ quay trở lại.

Và với những áp lực từ phía trong và phía ngoài, tôi không nghĩ rằng họ có thể gánh được.

Còn nếu như bạn bước vào cuộc chơi với một vị thế và thoải mái, thì rõ ràng bạn nên tận dụng điều này biến nó thành đòn bẩy để có thể nắm giữ đồng coin đó trong dài hạn. Bất kể việc lên xuống.

Trong group của tôi có rất nhiều anh em được vợ hay gia đình đứng sau hậu thuẫn về tâm lý lẫn tài chính cho việc đầu tư dài hạn. Và tất nhiên họ vẫn có công việc bên ngoài với mức thu nhập đều và ổn. Tôi cho rằng đó là một đòn bẩy rất lớn.

Trong bài viết Tư duy lũy thừa tôi có nhắc đến sự ảo lòi của thời gian, đây là một trong những lý do lớn khiến nhiều người bỏ cuộc vì thiếu kiên nhẫn.

Từ điểm A đến B nếu nó diễn ra ngay lập tức, người ta thường gọi đó là phép màu — Miracle. Và rất nhiều ng muốn điều này!
Còn vẫn là từ A tới B nhưng cần thời gian và nỗ lực thì rất ít ng muốn.
Thời gian là ảo tưởng! Và vũ trụ vận hành theo cách 2. — Luce

Bạn sẽ thấy nhìn lại lịch sử BTC từ $1 lên hơn $50k đúng là một sự ảo diệu, bạn sẽ thấy nó như cái chớp mắt, tuy nhiên khi nhìn về tương lai thì bạn sẽ phải chờ đợi, do vậy thời gian là một rào cản lớn. Hãy hình dung ra bạn ở thời điểm của sau 5 năm khi giá BTC ở mức $1tr bạn cũng sẽ thấy từ $50k lên $1tr cũng là một sự ảo lòi.

Chính tâm lý ăn xổi và làm giàu nhanh chóng khiến họ bị mờ mắt bởi ảo ảnh của thời gian. Thời gian đi kèm với sự kiên nhẫn chờ đợi, không có sự kiên nhẫn sẽ không có mục tiêu nào được hoàn thành. Rõ ràng những người kiên nhẫn hold coin từ rất lâu thì phẩn thưởng của họ là vô cùng lớn.

Bài học luôn còn đó nhưng dường như chúng ta không chịu lấy đó làm kinh nghiệm. Thanh niên bán 1k7 BTC tại giá 0.06 và nghĩ rằng mình nên bán tại giá $8 thay vì $0.3 cho hay.

Tỷ phú Chamath Palihapitiya là người mua BTC và hold từ năm 2014 khi nó có giá là $85. Cho đến thời điểm hiện tại Chamath vẫn chưa bán một đồng nào. So be like Chamath!

Kèo nóng ăn ngay trong đêm x2-x3 là vô số kể người lao vào.

Còn kèo x100–1000 nhưng hold vài năm thì không ai muốn!

Đó là lý do trong gruop tele của tôi không bao giờ tôi share kèo, mà thay vào đó là các kiến thức và tầm nhìn dài hạn giúp anh em chơi một cuộc chơi lớn.

4. Vẫn nạn lừa đảo tại VN, và thiếu da thịt trong cuộc chơi (No Skin In the game)

Khoảng 3.800 năm trước. Bộ luật Hammurabi được khắc trên một phiến đá bazan đặt ở quảng trường trung tâm Balylon để những người biết chữ có thể đọc được, hay đúng hơn là để học đọc cho những người không biết chữ. Bộ luật này bao gồm 282 điều luật và được coi là bộ luật cổ xưa nhất còn tồn tại. Điều luật được biết đến nhiều nhất của Hammurabi là “Nếu một người thợ xây xây ngôi nhà cho một người, và ngôi nhà đó sụp đổ khiến chủ nhà chết, thì người thợ xây sẽ bị xử tử.”

Chúng ta đều biết rằng người thợ xây hay kiến trúc sư là người am hiểu nhất về cấu trúc của ngôi nhà, và điều này tương tự với những người kiến thiết hay am hiểu về nền tài chính, khi họ hiểu về rủi ro, hiểu về yếu điểm cấu trúc của hệ thống và cuộc chơi.

Với luật xưa việc làm cho người khác chịu đựng rủi ro sẽ phải trả giá tương đương, tuy nhiên tại VN những thầy ông, thầy bà, lừa đảo,… sẽ mọc lên như nấm khi thị trường bước vào tăng trưởng…Họ là những người hiểu về rủi ro và cấu trúc thị trường, họ sẽ tận dụng sự thiếu hiểu biết của các bạn để trục lợi cá nhân đùn đẩy rủi ro và không phải chịu bất kỳ một sự trừng phạt hay trách nhiệm nào. Hay nói cách khác họ là những người không có da thịt trong cuộc chơi. Khi thị trường sml suốt mới thời gian dài, thì không thấy bóng dáng họ đâu, cho đến khi tăng trưởng trở lại thì tư nhiên mọc và lòi đâu ra đông như quân Nguyên.

Tôi lấy VD, sẽ có rất nhiều khóa học đầu tư trading này nọ mọc lên…để dạy bạn kiếm tiền. Tuy nhiên đây lại là một cách đùn đẩy rủi ro vô cùng lớn, khi muốn kiếm được tiền bạn phải bỏ tiền của chính bạn để tham gia cuộc chơi, còn họ kiếm được tiền chưa chắc đã bằng nghề họ trading hay đầu tư, mà họ kiếm tiền bằng học phí của chính các bạn. Như vậy khi tham gia cuộc chơi bằng tiền của mình là bạn đã lãnh nhận rủi ro vào bản thân. Còn những người mang tiếng thầy, họ không nhất thiết phải chấp nhận rủi ro khi tiền họ kiếm đơn giản là từ những khóa học hàng triệu hoặc chục thậm trí trăm triệu.

Học coding giúp bạn thành lập trình viên giỏi
Học yoga hay thiền định giúp bạn có được sức khỏe vể trí lẫn lực.
Học vẽ tranh đánh đàn giúp bạn nâng cao trình độ nghệ thuật…
Và học những thứ này bạn chỉ mất tiền học và không có rủi ro sau này.

Nhưng còn riêng học làm giàu và đầu tư tài chính, bạn không những sẽ mất tiền học phí cao mà còn mất tiền sau khi học.

Tôi biết rằng đã có rất nhiều thầy rởm kiếm được rất nhiều tiền từ việc dạy học trading từ học viên, tuy nhiên họ trade toàn thua lỗ, thậm chí fake giao dịch, bắt tay với sàn, tạo lợi nhuận ảo để lùa gà. Để tạo hiệu ứng ảo, sẽ là các dấu hiệu như sau: Ăn mặc, chụp hình bóng bẩy, khoe sự giàu có như nhà cửa, xe cộ, tiền, khoe lệnh, khoe lợi nhuận…Khi bạn gặp những dấu hiệu này, nên cẩn thận và tránh xa chúng.

Những người giỏi thật sự họ sẽ không bao giờ khoe, ở ẩn và hiếm khi bạn gặp được họ.

Nếu họ thực sự biết cách kiếm được nhiều tiền nhờ trading và đầu tư tại sao họ còn đi dạy để kiếm tiền. Nói mồm bao giờ cũng dễ hơn làm. Việt Nam thì muôn vàn các loại thầy, ai cũng có thể trở thành thầy, tuy nhiên người thợ thì rất hiếm!

Lừa đảo đa cấp, cũng không phải nói nhiều, hãy tránh xa chúng, muôn hình vạn trạng. Bình cũ rượu mới, từ mỹ phẩm, dược phẩm … sang đến tiền điện tử. Họ tạo ra những thứ vô giá trị và hữa trả lãi suất và những ước mơ trên trời để lùa nạn nhân…Làm ơn cũng hãy tránh xa. Đây là một dạng đùn đẩy rủi ro cực mạnh, khi họ ôm cục tiền lớn trong tay cao chạy xa bay, để lại đống cứt thơm cho bà con tham lam tội nghiệp.

Bạn đừng mong những thứ lừa đảo này biến mất khi lòng tham của con người vẫn còn, bất kể thời nào lòng tham con người còn mạnh thì sẽ hết tầng lớp lừa đảo này đến lừa đảo khác xuất hiện. Thêm vào đó luật pháp Việt nam thật luôn “khoan hồng” với những đối tượng này , nói điều này chắc các bạn tự hiểu. Nên đừng mong đợi chúng phải trả giá cho những điều chúng gây ra.

Nên cách duy nhất là làm lơ chúng hiểu và đề phòng nhé các bạn.

Hãy tìm những người thực sự có uy tín, và có da thịt trong cuộc chơi, họ là những người có kiến thức thật sự, kinh nghiệm lâu năm trong thị trường. Các bạn có thể follow họ. Hãy đánh giá khách quan, nhận định của các bạn rất dễ bị ảnh hưởng bởi những cmt từ đám đông. Hãy tỉnh táo, cân nhắc tất cả mọi thứ. Cách tốt nhất đó là follow những cá nhân uy tín trên twitter, chịu khó đọc tiếng anh và đánh giá + tham khảo tiếng việt.

Lưu ý nữa hạn chế tham gia những group đồng người, vì tại đó sợ hãi và tham lam được lan truyền một cách rất mạnh. Tâm lý của bạn sẽ rất dễ bị ảnh hưởng bởi đám đông. Thêm vào đó như tôi có nói, thông tin sẽ rất dễ bị loạn.

Cuối cùng, hãy take risk với số tiền hợp lý với bạn. Đầu tư vào coin hay token thực sự có giá trị nền tảng với tâm lý sẵn sàng mất đi số tiền.

Hãy thoải mái, vững tâm lý, kiên nhẫn và có tầm nhìn thập kỷ chờ đợi phần thưởng lớn.

Nói mồm bao giờ cũng dễ, nhưng đó là điều các bạn nên làm nếu muốn “ăn được của thiên hạ”!

Cảm ơn các bạn đã đọc bài :)